De beiaardier bespeelt de klokken via een beiaardklavier. Dat klavier is te vergelijken met een piano waarbij de pianotoetsen vervangen zijn door houten stokken. Daarom spreken we ook wel eens van een ‘stokkenklavier’.
Een pianoklavier bestaat uit zwarte en witte toetsen. De zwarte toetsen (de kruisen en bémollen) liggen iets hoger dan de witte toetsen. Bij een beiaardklavier is dit vergelijkbaar: de bovenste rij stokken (per 2 en per 3 verdeeld) en de onderste rij stokken. Deze stokken worden bespeeld met de handen, ook het manuaal genoemd.
In tegenstelling tot een pianoklavier beschikt een beiaardklavier ook over pedalen. In deze context wordt al te vlug de foutieve link gelegd naar een orgelklavier. In het verleden was het immers de gewoonte dat de organist ook maar de beiaard moest bespelen gezien beide klavieren veel gelijkenissen vertoonden. Maar dankzij de oprichting van de beiaardscholen begin 20ste eeuw werd er diepgaand aandacht besteed aan de specifieke speeltechnieken die essentiëel zijn om een beiaard degelijk te bespelen.
Eén van de belangrijkste speeltechnieken bij beiaard is het verkrijgen van een goede balans tussen de lage en de hoge klokken. De zwaarste klokken (bassen) beginnen aan de linkerkant van het beiaardklavier. Naarmate men zich naar de rechterkant van het beiaardklavier begeeft bespeelt men de lichtere klokjes (hoge klokken).
Bij het indrukken van een stok trekt men de klepel tegen de klok. Bij zware klokken kunnen deze klepels tientallen kilo’s wegen. Daarom beschikt een beiaardklavier ook over een pedaalklavier waarbij de beiaardier deze zware klepels in beweging kan brengen met de voeten. Het zware gewicht van deze klepels is uiteraard minder voelbaar in de voeten.
Maar ook in het manuaal (de handen) kan het gewicht van de klepels doorwegen. Daarom gebruikt de beiaardier ook dikwijls beschermleertjes om de pinken te beschermen.
De zwaarste en dus laagste bas-klok (Klokke Roeland) in het Gents Belfort weegt 6.050 kg, het lichtste en kleinste klokje weegt 9 kg. Het totaal aan klokkenbrons in het Belfort weegt 30.129 kg.
Afhankelijk van de grootte van een toren kan deze ook meer of minder gewicht dragen. Een stevige toren zoals het Gentse Belfort (start bouw in 1313) heeft dus een enorme draagkracht waarbij de beiaard zich op maar liefst 80 meter hoogte bevindt. Gezien de zware klokken die deze toren kan dragen spreken we hier ook over een zware of romantische beiaard.
Maar ook de gesloten klokkenkamer met slechts 4 galmgaten geeft een extra dimensie aan de sound van de Gentse beiaard. Hierdoor wordt er meer galm in de toren gecreëerd, vergelijkbaar met een klankkast zoals wij dat kennen bij een vleugelpiano.
Er is geen enkel muziekinstrument dat zo variëert als een beiaard. Iedere beiaardier moet er tegen gewapend zijn om een instrument te bespelen met meer of minder klokken, zwaardere of lichtere klokken, verschil in klavierbouw, middentoonstemming of niet, transpositie in alle mogelijk toonaarden, verschillende diepgang van de stokken, meer of minder pedalen,… Improvisatie is daarom geen overbodige luxe! Al deze verschillen maken een beiaard zo uniek!
De eerste Gentse stadsbeiaardier was Pieter Jacob van Hoelbeke, aangesteld in 1553.
In 1982 werd Jos D’hollander stadsbeiaardier en hij is nog steeds ere-beiaardier.
Vanaf 2013 is Kenneth Theunissen stadsbeiaardier.
Technische fiche
(vooral bedoeld voor gastbeiaardiers)
- Beiaardklavier is Noord-Europese standaard, Eijsbouts uit 1981
- Omvang manuaal: bes0 chromatisch tot f5
- Omvang pedaal: bes0 – c1 – d1 – es1 – chromatisch tot g2
- Stemming: middentoonstemming
- Transpositie: kleine terts omlaag op 427 Hz
- Totaal klokkengewicht: 30129 kg (basklok g0 = 6050 kg)
- Aantal klokken: 54
- Inrichting: bovenstoel Mechels tuimelaarsysteem, onderstoel (bassen) gericht tuimelaarsysteem
- Klokkengieters: 24 klokken van Pieter Hemony, 1 klok van Jan Pauwels, 1 klok van Joris Dumery, 28 klokken van Eijsbouts
Elektronische beiaard
- Reizende beiaard om concerten te verzorgen op andere locaties (podia, open lucht, etc…)
- Ideaal om te concerteren in samenspel met andere instrumenten.
Technische info
- 49 klokken: BES,C,D,ES,…c in discant
- Apollo 2 (transponeerbaar/herstembaar: 430Hz tot 445Hz, galmregeling,...,…)
- 2 luidsprekers ingebouwd, maar kan ook aangesloten worden aan geluidsinstallatie
- Klavier: van Marcel Michiels Jr. (1898-1962) te Doornik. Deed oorspronkelijk dienst als beiaardklavier in de basiliek van Oostakker. Werd nadien omgebouwd tot mechanisch oefenklavier en kreeg een nieuw leven in het Belfort van Gent. In 1988 werd dit het oefenklavier van Kenneth, die besloot om het klavier in 2009 om te laten bouwen door de firma Clock-O-Matic.