De speeltrommel

De koperen speeltrommel werd in 1659 gegoten door Pieter Hemony en weegt 2.105 kg zonder de trommelstoel (de ophanging).

Deze trommel telt 17.500 gaatjes, een omtrek van 5,65 m en een hoogte van 1,80 m.

Wanneer je in de Gentse binnenstad de beiaard hoort spelen is de kans groot dat dit het automatisch speelwerk is, ook de speeltrommel genoemd. Deze speelt dagelijks ieder kwartier vanaf 9.00 u tot 22.00 u.

Ieder uur worden de 4 liedjes herhaald. Op dat moment is er dus geen beiaardier aan het musiceren.

De reusachtige trommel wordt in beweging gebracht waardoor de pinnen op de speeltrommel de tuimelaars optillen. Deze tuimelaars staan via een draadverbinding in contact met de hamers van de klokken.

De klokkenkamer bevindt zich in het Belfort één verdieping hoger dan de speeltrommel. De bedrading gaat daarom doorheen het plafond richting de klokken.

De hamers bevinden zich aan de buitenkant van de klok en worden dus enkel in beweging gebracht via de speeltrommel. De meeste klokken hebben meerdere hamers waardoor diezelfde klok meermaals snel achter elkaar kan worden aangeslagen.

Enkel de klepel van de klok staat in verbinding met het beiaardklavier dat de beiaardier bespeelt.

Om de 2 jaren worden de pinnen op de trommel verstoken door de stadsbeiaardier. Dit wordt ook ‘het versteek’ genoemd. De trommel wordt dan eerst helemaal leeg gemaakt waarna de nieuwe pinnen op de trommel worden gestoken.

Iedere pin heeft een lange schroefdraad die doorheen de trommel wordt gestoken. Binnenkant trommel wordt de pin met behulp van een moer dan vastgedraaid. Op de volgende afbeelding zie je de langste en de kortste pin (in muzikale tijdsduur) van de Gentse speeltrommel.

In 1660 werkte campanoloog-organist Phillipus Wyckaert een systeem uit dat zestiende noten, triolen en oneven maatsoorten mogelijk maakte op de Gentse speeltrommel.

In volgende afbeelding ziet u de verschillende pinnen van de Gentse speeltrommel.

Ter voorbereiding van het nieuwe versteek moet de stadsbeiaardier eerst de nieuwe liederen omzetten in een mathematische constructie, rekening houdend met het metrum en het tempo. Afhankelijk van de teleenheid of maatsoort wordt steeds één horizontale rij gaatjes op de speeltrommel gebruikt.

Om te weten welke gaatjes bij welke klok horen maakt men gebruik van de meetlat waarop de Italiaanse letterbenamingen van de noten staan. De klokken gaan volgens gewicht van links naar rechts. Uiterst links starten dus de basklokken met een gewicht van meer dan 6.000 kg.

Per noot varieert het aantal gaatjes in horizontale richting. Hoe meer gaatjes één noot heeft, hoe meer hamers deze klok heeft.

Volgens de Paaslegende vliegen de klokken één week voor Pasen terug naar Rome. Daarom wordt die week ook ‘de stille week’ genoemd. Om de 2 jaren wordt de Gentse speeltrommel verstoken tijdens deze week. (Video © Thierry Pauwels)

Op Paaszondag keren de klokken terug vanuit Rome om zich opnieuw te laten horen. De trommel wordt dan opnieuw gestart onder het klokkengelui van de Gentse Klokke Roeland.

Uiteraard wordt er jaarlijks op Pasen een groot beiaardevenement gepland in de Gentse binnenstad.

Van Pasen 2023 tot Pasen 2025

Van Pasen 2021 tot Pasen 2023

Van Pasen 2019 tot Pasen 2021

Van Pasen 2017 tot Pasen 2019

Van Pasen 2015 tot Pasen 2017

Van Pasen 2013 tot Pasen 2015